به مناسبت روز جهانی روابط‌عمومی و ارتباطات

17 مه برابر با بیست و هفتم اردیبهشت‌ماه روزجهانی روابط‌عمومی و ارتباطات است. این روز صرفا یک عنوان در صفحات تقویم نیست، بلکه سرفصلی است از تعهد، تخصص، علم و هنر. کار روابط عمومی کار دل است  و تا عشق به کار نباشد نمیتوان در این حوزه وارد شد.

روابط عمومی یک شغل نیست بلکه یک ویژگی اخلاقی و انسانی است و بی‌جهت نیست که مرحوم دکتر نطقی بنیانگذار علم روابط عمومی در ایران می فرمایند: روابط عمومی یک شغل اداری نیست بلکه یک شوق اداری است، چرا که تمامی فعالان در این حوزه با عشق، شور و نشاط، بهره گیری از تکنولوژی روز و ایده های نو و همچنین تزریق هنر و تفکر خلاق در حوزه‌ی اداری گام برمی‌دارند و روحشان با ایستایی و سکون منافات دارد.

دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه ها ،فرارسیدن این روز را صمیمانه به تمامی دست اندرکارانِ سختکوشِ حوزه‌ی روابط عمومی و ارتباطات  تبریک و تهنیت گفته و برای آنان در این مسیر دشوار، حساس و مسئولیت آفرین آرزوی توفیق روزافزون دارد.

* تاریخچه ارتباطات:

از گذشته تا بحال ارتباطات همواره بعنوان یکی از موضوعات بسیار مهم برای بشر محسوب می شده است. در گذشته های دور دوندگان مسئولیت حمل و انتقال پیام های فرمانروایان و اشخاص مهم را بر عهده داشته اند. دود، نور و پرچم نیز از دیگر اشکال برقراری ارتباط و فرستادن پیام بوده که اغلب از نقاط بلند و مرتفع و یا برج ها به این منظور استفاده می گردیده است. استفاده از کبوتران نامه بر و اسبها نیز از دیگر روش های متداول برای ارسال پیام بوده اند.

تاریخچه ایجاد ارتباط به شکل امروزی به اوایل قرن نوزده با کشف الکتریسیته و خاصیت انتقال آن بصورت سیگنال و علامت، برمی گردد که از طریق آن برای اولین بار یک پیام با سرعتی افزون تر از سرعت هر انتقال دهندهٔ دیگری فرستاده شد. تلگراف اولین وسیله ای است که برای ارسال این شیوه از پیام در دنیای مخابرات استفاده شد.

در۱۷ مه ۱۸۶۵ میلادی "اتحادیه تلگرافی بین المللی" در پاریس تشکیل شد. ازآن تاریخ به بعد نام این اتحادیه دستخوش تحول شد و سرانجام در ۳۰ اکتبر ۱۹۰۶ میلادی در کنفرانس "اتحادیه تلگرافی بین الملل" تصمیم گرفته شد که "اتحادیه رادیو و تلگرافی بین الملل" نیز تشکیل شود. در ۹ دسامبر سال ۱۹۳۲ میلادی به موجب "عهدنامه مادرید" با وحدت دو اتحادیه یاد شده فوق، "اتحادیه بین المللی ارتباطات دور" شروع به کار کرد. در واقع روز جهانی ارتباطات یادآور تأسیس این اتحادیه ها برای پیشرفت ارتباطات است.

سابقه عضویت ایران در "اتحادیه تلگرافی بین المللی" بیش از یکصد سال است. نهاد مذکور پس از جنگ جهانی دوم و تشکیل سازمان ملل، به موجب تصمیم کنفرانس عمومی نمایندگان دولتهای عضو، این اتحادیه به صورت نهاد تخصصی سازمان ملل درآمد و از آن زمان تاکنون، جزو مؤسسات ویژه سازمان ملل متحد بوده است. از اواخر سال ۱۹۷۰ میلادی، کشورهای جهان سوم از طریق این اتحادیه کوششهای وسیعی برای رسیدن به دو هدف مشخص در پیش گرفتند:

۱) سعی در تقسیم و توزیع عادلانه امواج رادیویی

۲) کوشش در توزیع عادلانه کانالهای تلویزیونی ماهواره ای پخش مستقیم درسراسر جهان

اقدام مهم دیگر این اتحادیه کمک به کشورهای جهان سوم برای توسعه ارتباطات و کاربرد هرچه بیشتر آن در توسعه ملی این کشورها بوده است.

* آثار مثبت ارتباطات:

در جمع بندی کلی آثار متفاوتی در نقش و تأثیر ارتباطات در جهان معاصر محسوس است. ▪ بعضی از آثار مثبت آن عبارت اند از:

۱) تسهیل همگرایی سیاسی در داخل جوامع و بین ملتها در صحنه بین المللی

۲) توسعه شهر نشینی، ارتقای سطح سواد، افزایش درآمد سرانه و تقویت پیوندهای اجتماعی بین جوامع که نهایتاً روند دستیابی به "رفاه اقتصادی" را هموار خواهد کرد.

۳) افزایش مناسبات و مبادلات فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و علمی میان ملل و اقوام گوناگون و از میان رفتن فواصل جغرافیایی و کمک به برقراری تفاهم، همبستگی، همگونگی و همکاری بین المللی

۴) کمک به پیشبرد سیاستهای ملی و افزایش سطح مشارکت اجتماعی و برقراری وضع مناسب برای حل و فصل بحران نفوذ، مشارکت، هویت و مشروعیت

۵) توانایی کمک به برقراری صلح جهانی از طریق تغییر در تصورات طرف مناقشه و ایجاد تصورات دوستانه و گسترش صلح و ثبات و امنیت

۶) کارکرد آموزشی و دادن اطلاعات به ملتها و آگاه ساختن ملل از سنتهای ریشه دار ملی و تاریخی

۷) کمک به گسترش آزادی و احترام به حقوق انسانی، چرا که جوهر آزادی و عدالت خواهی، بسط اطلاعات و ارتباطات و تسهیل اجتماعی است.

* نتایج منفی ارتباطات :

شاید بهره گیری از واژه منفی در ارزشیابی تأثیرات ارتباطات نادرست باشد، زیرا اگر هر ابزاری در جای خود به کار گرفته نشود، به طور یقین آثار زیانباری به دنبال خواهد داشت. بخشی از کاربردهای منفی ارتباطات عبارت اند از:

۱) توانایی تجزیه گروههای اجتماعی و اخلال در جریان وحدت ملی جوامع، نظیر بحران یوگسلاوی، تجزیه اتحاد جماهیر شوروی سابق و یا ایجاد شورشها و نا آرامی های قومی و منطقه ای همچون نا آرامی های تبت در جمهوری خلق چین و شمار زیادی از کشورهای آفریقایی – فلسطین – افغانستان و....

۲) انتقال فناوری نامناسب و وابستگی به کمپانیهای چند ملیتی

۳) ایجاد اختلاف و شکاف میان ملتها به منظور توسعه ناسیونالیسم افراطی، ایدئولوژی های متضاد و در نتیجه بروز شکاف فرهنگی

۴) تغییر الگوهای مصرف و روشهای زیستی از طریق افزایش خواسته ها و ایجاد دنیای پر زرق و برق، همراه دامهای جذاب جامعه مصرفی و بخطر افتادن منابع زیست محیطی

۵) تضعیف پیوندهای سنتی از طریق تقویت و تبلیغ  ضد ارزشها و نیز کمک به استحاله فرهنگی

۶) ایجاد نخبگان سیاسی و فرهنگی وابسته به جریانات خود ساخته از طریق شبکه های ارتباطی

۷) کمک به تشدید تضادهای فرهنگی و بهره برداری های مقطعی و دراز مدت از آن

۸) بهره برداری تبلیغاتی و انتشار اخبار غیر واقع و تحریفی و بمباران خبری و جریان یک سویه مبادله اطلاعات و اخبارجعلی

* عصر ارتباطات:

همکاریهای بین المللی، نقش ارتباطات را در جامعه اطلاعاتی انکار ناپذیر ساخته است؛ به نحوی که افزایش بازدهی جامعه از طریق توسعه شبکه های اطلاعاتی و ارتباطی که بار اطلاعاتی و ارزش افزوده دارند، کلیه محلهای کار را از طریق اتوماسیون اداری (خودکار سازی) به یکدیگر پیوند داده و ایجاد ارتباط بین دولت و واحدهای محلی از طریق شبکه اطلاعاتی و مخابراتی اداری را متخصص ساخته است.

حتی در کشورهای فرا صنعتی عمدتاً اجرای اتوماسیون کامل، اجرای امور در منزل از طریق تلفن تلویزیونی و فعالیتهای بانکی، خرید و فروش، رزرو کردن بلیت و سایر اقدامات مشابه از طریق شبکه های اطلاعاتی و مخابراتی صورت می پذیرد. ارتباطات نوین  در قرن حاضر در واقع عامل زیربنایی و توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تلقی می شود و دست راست تمدن نامگذاری شده است.

در همین راستا  انجمن متخصصان روابط‌عمومی در بخشی از بیانیه خود به مناسبت روز جهانی روابط‌عمومی و ارتباطات با اشاره به ضرورت "تحول دیجیتالی" روابط‌عمومی‌ها، تاکید کرده است: استفاده و بهره‌گیری بیش از پیش روابط‌عمومی‌ها از آخرین تکنولوژی‌های نوین ارتباطی و همچنین هوش مصنوعی نه تنها موجب تسهیل و تسریع فرایند ارتباطی و خلق روش‌های نوآورانه می‌شود بلکه فضای بیشتری برای توسعه روابط‌عمومی و تعامل با مخاطبان و ذینفعان فراهم می‌کند.

به هر حال عصر ما، عصر ارتباطات است و در چنین دورانی قدرت نیز در دست جوامعی است که از نیرومندترین شبکه های ارتباطی و به تبع آن، از بیشترین اطلاعات برخوردار باشند و این حقیقت انکار ناپذیر تمدن کنون جهانی است.

گردآوری گزارش: الهه اردلانی