امتداد بین المللی فرهنگ و هنر استانها؛ گام مهم در مسیر سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی نوین*

🌏 *امتداد بین المللی فرهنگ و هنر استانها؛ گام مهم در مسیر سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی نوین*

✍ محمدرضا بهمنی؛ معاون همکاری های علمی و فرهنگی

قسمت 1⃣

سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، اکنون پس از سه دهه فعالیت موثر خود در عرصه دیپلماسی فرهنگی، افق بسیار مهم تبدیل شدن به *«ﻗﺮﺍﺭﮔﺎﻩ ﺍﻗﺘﺪﺍﺭ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺟﻤﻬﻮﺭﯼ ﺍﺳﻼﻣﯽ ﺍﯾﺮﺍﻥ»* را پیش روی خود قرار داده است. امّا ابعاد، مولفه ها و الزامات قرارگاه شدن سازمان چیست و نسبت سنجی این قرارگاه با ظرفیت های فرهنگی استانهای کشور پهناور ایران عزیز، چگونه است؟ یادداشت حاضر که در دو قسمت و به بهانه برگزاری *نخستین اجلاس منطقه‌ای رایزنان فرهنگی ج.ا.ایران در کشورهای همسایه* منتشر می شود، تلاش خواهد کرد به این سوال پاسخ دهد.

✔️ *پیش فرﺽﻫﺎﯼ ﺩﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﺩﺭﺳﺖ «ﺟﺎﯾﮕﺎﻩ ﻗﺮﺍﺭﮔﺎﻫﯽ»*

درباره ﭘﯿﺶﻓﺮﺽﻫﺎﯼ ﺩﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﺩﺭﺳﺖ «ﺟﺎﯾﮕﺎﻩ ﻗﺮﺍﺭﮔﺎﻫﯽ» در عرصه فرهنگی بین¬الملل، باید گفت: ﻧﻘﺶ ﻭ ﺟﺎﯾﮕﺎﻩ ﻗﺮﺍﺭﮔﺎﻫﯽ، ﯾﮏ «ﻣﻔﻬﻮﻡ ﻓﺮﺍﺗﺸﮑﯿﻼﺗﯽ» ﺍﺳﺖ. بر این اساس قرارگاه بودن سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، صرفا یک معنای ساختاری ندارد بلکه هم ساختاری و هم رفتاری است. از دیگر سو ﻧﻘﺶ ﻭ ﺟﺎﯾﮕﺎﻩ ﻗﺮﺍﺭﮔﺎﻫﯽ، «ﻣﻔﻬﻮمی ﺟﻬﺖﺩﺍﺭ» ﺍﺳﺖ. هماﻧﻄﻮﺭ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺑﯿﺎﻥ ﻣﻘﺎﻡ ﻣﻌﻈﻢ ﺭﻫﺒﺮﯼ ﻧﯿﺰ ﺗﺼﺮﯾﺢ ﺷﺪﻩ: ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ فرهنگ و ارتباطات اسلامی، ﻗﺮﺍﺭﮔﺎﻩ ﺍﻗﺘﺪﺍﺭ ﻣﻌﻨﻮﯼ ﻧﻈﺎﻡ ﺍﺳﺖ. به عبارت دیگر، قرارگاه شدن مقدمه دستیابی به هدف والاتر یعنی تحقق اقتدار معنوی کشور در عرصه بین الملل است. پیش فرض سوم در دستیابی به مفهوم درست این است که بدانیم، جایگاه ﻗﺮﺍﺭﮔﺎﻫﯽ، «ﻣﻔﻬﻮمی ﺯﻣﺎﻥﻣﻨﺪ» ﺍﺳﺖ؛ یعنی ﻧﻘﺶ ﻗﺮﺍﺭﮔﺎﻫﯽ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﺑﺎﯾﺪ براساس ﺍﻗﺘﻀﺎﺋﺎﺕ و شرایط ﺯﻣﺎﻧﯽ امروز و آینده ﺗﻔﺴﯿﺮ ﻭ ﺗﺒﯿﯿﻦ ﺷﻮﺩ. دو ویژگی مهم در این خصوص را این گونه میتوان بیان کرد: یکم، ﺍﻗﺘﻀﺎﺋﺎﺕ ناظر به ﮔﺎﻡ ﺩﻭﻡ ﺍﻧﻘﻼﺏ و دوم، اﻗﺘﻀﺎﺋﺎﺕ ناظر به ﺗﺤﻮﻻﺕ ﺩﺭ ﺍﻟﮕﻮﻫﺎﯼ ﺣﮑﻤﺮﺍﻧﯽ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻋﺮﺻﻪ ﺑﯿﻦﺍﻟﻤﻠﻞ.

⏪ *مراتب قرارگاه شدن سازمان و نسبت آن با ظرفیت استانهای کشور*

ﺑﺪﻭﻥ ﺗﺮﺩﯾﺪ، ﺑﺮﺍﯼ ﺗﺤﻘﻖ ﺟﺎﯾﮕﺎﻩ ﻗﺮﺍﺭﮔﺎﻫﯽ، ﺑﺎﯾﺪ «ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻋﺮﺻﻪ ﻧﻈﺮ» ﺭﺍ ﺑﻪ «ﻣﺼﺎﺩﯾﻖ ﺻﺤﻨﻪ ﻋﻤﻞ» ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﺮﺩ. ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺧﺼﻮﺹ ﺍﯾﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻘﺶ ﻭ ﺟﺎﯾﮕﺎﻩ ﻗﺮﺍﺭﮔﺎﻫﯽ، ﯾﮏ ﺍﻣﺮ ﺗﺸﮑﯿﮑﯽ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ فرهنگ و ارتباطات اسلامی ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺸﻬﻮﺩ باشد. از جمله مراتب قرارگاه شدن سازمان، نقش و جایگاه قرارگاهی بخش های ستادی در نسبت با ظرفیت های بخش های مختلف کشور و نیز نقش و جایگاه نمایندگی های فرهنگی در نسبت با کنشگران میدانی در کشورهای هدف است. (مانند نسبت رایزنان فرهنگی با نمایندگان سایر بخش‌های فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و ... کشور در آن کشور)

همچنین نقش و جایگاه قرارگاهی سازمان در نسبت با ظرفیت های فرهنگی استانهای کشور، از مهمترین مسائل بررسی ابعاد و مولفه های قرارگاه شدن سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی است. به عبارت دیگر، قرارگاه شدن ستاد سازمان، نباید تنها در نسبت سنجی میان سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با دستگاه های تهران-زیست باشد. بلکه ظرفیت های فرهنگی مردمی و بخش خصوصی در استانهای کشور و نیز ظرفیت های دستگاه های فرهنگی استانی نیز در تعریف جدید سازمان باید معنای موسع خود را پیدا کند.

💡*ویژگی های الگوی نوین حکمرانی ارتباطات فرهنگی بین المللی*

ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺤﻮﻻﺕ ﺩﺭ ﺣﮑﻤﺮﺍﻧﯽ ارتباطات و دیپلماسی فرهنگی، ﺑﺴﯿﺎﺭ ﺣﺎﺋﺰ ﺍﻫﻤﯿﺖ ﻭ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺍﺳﺖ. الگوی نوین حکمرانی ارتباطات فرهنگی بین‌الملل، ویژگی‌هایی دارد که اهم آن ویژگی‌ها را به این شرح می توان توصیف کرد: 

ویژگی مهم اول؛ *«ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺩﺭ ﺗﻨﻮﻉ ﻭ ﻣﻨﺎﺳﺒﺎﺕ ﮐﻨﺸﮕﺮﺍﻥ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺩﺭ ﻋﺮﺻﻪ ﺑﯿﻦﺍﻟﻤﻠﻞ»* است. در این خصوص باید گفت که ﮐﻨﺸﮕﺮﺍﻥ ﻣﺮﺩﻣﯽ ﻭ ﻓﻌﺎﻻﻥ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﯽ، ﻧﻘﺶ ﭘﺮﺭنگ‌تری ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻗﺒﻞ ﭘﯿﺪﺍ ﮐﺮﺩﻩﺍﻧﺪ. ﺑﻪ ﻋﺒﺎﺭﺕ ﺩﯾﮕﺮ، ﻣﺮﺩﻡ ﺩﺭ ﺍﻟﮕﻮﯼ ﺣﮑﻤﺮﺍﻧﯽ ﻧﻮﯾﻦ، ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ، ﺑﻠﮑﻪ ﮐﻨﺸﮕﺮ ﻓﻌﺎﻝ هستند.

ویژگی دوم در تبیین الگوی نوین حکمرانی ارتباطات فرهنگی؛ *«تغییر ﺩﺭ ﻓﻨﺎﻭﺭﯼﻫﺎ، ﺑﺴﺘﺮﻫﺎ ﻭ ﺍﺑﺰﺍﺭﻫﺎﯼ ﮐﻨﺸﮕﺮﯼ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺩﺭ ﻋﺮﺻﻪ ﺑﯿﻦﺍﻟﻤﻠﻞ»* است. در این راستا ﺗﺤﻮﻻﺕ ﻓﻨﺎﻭﺭﺍﻧﻪ، ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻫﻮﺵ ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ، ﭘﻠﺘﻔﺮﻡﻫﺎ ﻭ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎﯼ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺭﺍ ﻣﯽﺗﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﮐﻨﺸﮕﺮﺍﻥ ﺟﺪﯾﺪ ﺩﺭ ﺣﮑﻤﺮﺍﻧﯽ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻋﺮﺻﻪ ﺑﯿﻦﺍﻟﻤﻠﻞ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮﺩ.

*«ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺩﺭ ﻣﻮﺍﺯﻧﻪ ﻋﺮﺻﻪﻫﺎﯼ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎﯼ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺑﯿﻦﺍﻟﻤﻠﻠﯽ»* را میتوان ویژگی سوم در مسیر شکل گیری الگوی نوین حکمرانی فرهنگی عرصه بین‌الملل توصیف کرد. به عنوان مثال، ﺍﻣﺮﻭﺯ، رسانه، دیگر ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﻋﺮﺻﻪﻫﺎﯼ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﺎﺕ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻧﯿﺴﺖ، ﺑﻠﮑﻪ به مثابه ﭼﺘﺮِ ﮔﺴﺘﺮﺍﻧﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﺮ ﺭﻭﯼ ﻫﻤﻪ ﻋﺮﺻﻪﻫﺎ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﺷﻮﺩ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯽﺗﻮﺍﻥ ﮔﻔﺖ ﻗﻠﻤﺮﻭ ﻣﺒﺎﺩﻻﺕ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺑﻪ ﻗﻠﻤﺮﻭ ﺻﺎﺩﺭﺍﺕ ﻭ ﻣﺼﺮﻑ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﺩﺭ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎ، ﺗﻌﻤﯿﻢ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ.