سند برنامه ارتقای فرهنگ سلامت
(مصوب جلسه 707 مورخ 97/5/9 شورای فرهنگ عمومی کشور)
شورای فرهنگ عمومی کشور در جلسه 707 مورخ 9/5/1397 «سند برنامه ارتقای فرهنگ سلامت» را به شرح ذیل تصویب نمود:
مقدمه
شورای فرهنگ عمومی کشور به منظور تحقق ابعاد فرهنگی سیاستهای کلی سلامت ابلاغی مقام معظم رهبری، به
ویژه بند 1 جزء 2 (آگاهسازی مردم از حقوق و مسؤولیتهای اجتماعی خود و
استفاده از ظرفیت محیطهای ارائه مراقبتهای سلامت برای رشد معنویت و اخلاق
اسلامی در جامعه)، بند 2 (تحقق رویکرد سلامت همهجانبه و انسان سالم در
همه قوانین، سیاستهای اجرایی و مقررات با رعایت اولویت پیشگیری بر درمان
و…)، بند 11 (افزایش آگاهی، مسؤولیتپذیری، توانمندی و مشارکت ساختارمند و
فعالانه فرد، خانواده و جامعه در تأمین، حفظ و ارتقای سلامت با استفاده از
ظرفیت نهادها و سازمانهای فرهنگی، آموزشی و رسانهای کشور و…) و سیاستهای
کلی آمایش سرزمین به ویژه بند 1 (تربیت انسانهای سالم، باانگیزه، شاداب،
متدین، وطندوست، جمعگرا، نظمپذیر و قانونگرا) و بند 6 (ارتقای امید به
زندگی، تأمین سلامت و تغذیه سالم جمعیت و پیشگیری از آسیبهای اجتماعی و…)،
نقشه مهندسی فرهنگی کشور (راهبردهای کلان 3 و 4 و 5)، نقشه جامع علمی
کشور (راهبرد کلان 11) و بخش های مرتبط با سلامت در سند تحول بنیادین
آموزش و پرورش و کمک به اجرای سند ملی پیشگیری و کنترل بیماریهای غیرواگیر
در جمهوری اسلامی ایران در قالب رویکرد اجتماعی شدن سلامت به منظور ارتقای
عادلانه سلامت در کشور با استفاده بهینه از مشارکت آگاهانه و مسؤولانه
مردم و توسعه همکاریهای بینبخشی، سند «برنامه ارتقای فرهنگ سلامت» را به شرح زیر تصویب مینماید:
تعاریف
1) سلامت
سلامت عبارت است از شرایط مطلوب جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی که تنها به نبود بیماری اطلاق نمیشود.
2) فرهنگ
نظام وارهای است از عقاید و باورهای اساسی، ارزش ها، آداب و الگوهای
رفتاری ریشه دار و دیرپا و نمادها و مصنوعات که ادراکات، رفتار و مناسبات
جامعه را جهت و شکل می دهد و هویت آن را می سازد (نقشه مهندسی فرهنگی
کشور)
3) فرهنگ سلامت
فرهنگ سلامت، فرهنگی است که بر خود مراقبتی و تقدم پیشگیری بر درمان و
مجموعة باورها و رفتارهای سالم و مؤثر در این زمینه تأکید دارد و بسترهای
لازم برای تحقق شرایط مناسب جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی را فراهم می
آورد.
4) ارتقای سلامت
فرآیند توانمندسازی مردم در راستای مدیریت کارآمد و بهبود سلامت آنها در حوزه های مختلف
5) آموزش سلامت
آموزش سلامت، متشکل از فرصتهای سازماندهی شده و آگاهانه برای افزایش
سواد سلامت از جمله افزایش آگاهی ها و توسعه مهارتهای زندگی است که منجر
به سلامت فرد و جامعه میشود.
6) مهارتهای زندگی
مهارتهایی برای انجام رفتارهای مثبت و سازگارانه و زیست مطلوب اجتماعی و
معنوی که افراد را برای برخورد مؤثر با نیازها و چالشهای زندگی توانمند
میسازد.
7) رفتار سالم
هرگونه فعالیتی که فرد برای ارتقا و حفظ سلامتی خود در زمینه های جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی انجام می دهد.
8) سواد سلامت
سواد سلامت، نشاندهنده مهارتهای شناختی و اجتماعی است که انگیزه و
توانایی لازم را برای دسترسی، درک و کاربرد اطلاعات در حوزه سلامت ایجاد
مینماید، به گونهای که سلامت مطلوب را حفظ کند و ارتقاء دهد.
چشمانداز
دستیابی به جامعهای برخوردار از سواد سلامت کافی و متعهد به فرهنگ
سلامت و سبک زندگی اسلامی- ایرانی که در آن مردم بتوانند با امید، آگاهی و
مهارت کافی به صورت فردی و گروهی، نیازهای مربوط به سلامت خود، خانواده،
همسانان و جامعه را تعیین و اولویتبندی و برای رفع آنها، برنامهریزی و
اقدام نمایند تا با خودمراقبتی، همیاری متقابل و مشارکت جمعی و ساختارمند؛
سطح سلامت، ایمنی، آرامش، معنویت و نشاط مطلوب را با مدیریتی کارآمد، به
گونهای عادلانه ارتقاء دهند.
اهداف
– تأمین، حفظ و ارتقای سلامت جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی جامعه
- ارتقای آگاهی عمومی و سواد سلامت آحاد مردم برای مراقبت فعال از سلامت خود، خانواده و جامعه
- افزایش مسؤولی تپذیری، توانمندی و مشارکت ساختارمند و فعالانه فرد، خانواده و جامعه در تأمین، حفظ و ارتقای سلامت
- ارتقای همکاری بینبخشی برای استفاده بهینه از ظرفیت مراکز ارائه خدمات
بهداشتی- درمانی دولتی، خیریه و خصوصی و سازمان های فرهنگی، آموزشی و
رسانه ای کشور برای دسترسی عادلانه به سلامت
- افزایش مشارکت سازمان های مردم نهاد و گروههای مرجع جامعه در ترویج فرهنگ سلامت
- ارتقای کمی و کیفی مداخلات آموزشی برای ترویج فرهنگ سلامت
تبصره1: اهداف اختصاصی این سند با مشارکت دستگاههای ذیربط در جلسات کارگروه ارتقای فرهنگ سلامت کشور تعیین خواهد شد.
راهبردها
- افزایش دانش و مهارت سیاستگذاران، برنامهریزان، مدیران و کارشناسان
دستگاهها و نهادها در زمینة طراحی، اجرا و ارزشیابی مداخلات ارتقای فرهنگ
سلامت
- استفاده بهینه از ظرفیتهای صداوسیما، فضای مجازی، خبرگزاریها،
مطبوعات، سینما، نمایش، موسیقی، شعر، نقاشی، عکس و… برای ارتقای فرهنگ
سلامت
- توجه مؤثر به گروههای هدف خاص، نظیر کودکان و نوجوانان، جوانان، زنان،
سالمندان و توانیابان در طراحی و اجرای مداخلات ارتقای فرهنگ سلامت
- حمایت مؤثر از طراحی، اجرا و ارزشیابی پویشهای ملی و منطقهای در زمینه ارتقای فرهنگ سلامت
- حمایت مؤثر از طراحی، اجرا، انتشار و کاربست نتایج پژوهشهای ملی و
منطقهای در زمینه سبک زندگی سالم اسلامی- ایرانی، شناخت مجموعه عوامل مؤثر
بر ارتقای فرهنگ سلامت، تبیین وضعیت فعلی فرهنگ سلامت در کشور و سنجش ملی
سواد سلامت و…
اقدامات
- راهاندازی و نظارت بر کارگروه ارتقای فرهنگ سلامت ذیل شورای فرهنگ عمومی در سطوح ملی و استانی
- برگزاری کارگاهها و دورههای آموزش ضمنخدمت برای مدیران و کارشناسان
دستگاهها در زمینههای طراحی، اجرا، پایش و ارزشیابی مداخلات اثربخش
ارتقای فرهنگ سلامت
- برگزاری دوره های آموزش ضمنخدمت در زمینه خودمراقبتی و سبک زندگی سالم برای کارکنان بخش های مختلف، کارگران و نیروهای مسلح
- توسعه آموزشهای رسمی و نیز فوق برنامه سلامت در مدارس کشور برای دانشآموزان، معلمان و اولیای مدارس و والدین دانشآموزان
- توسعه آموزش سلامت در مساجد با همکاری ائمه جمعه و جماعات، هیأت امنای
مساجد، کانونهای فرهنگی و هنری مساجد، پایگاههای مقاومت بسیج و هیأتهای
مذهبی
- حمایت از انتشار مطبوعات و کتابهای مرتبط با ارتقای فرهنگ سلامت
- حمایت از تولیدات رسانههای دیجیتال سلامت
- حمایت از تولید فیلمهای کوتاه، مستند، سینمایی و پویانمایی مرتبط با ارتقای فرهنگ سلامت
- حمایت از برگزاری جشنوارههای فرهنگ سلامت نظیر فیلم سلامت، شعر سلامت، ترانههای سلامت، رسانههای دیجیتال سلامت، تئاتر سلامت و…
- حمایت از طراحی و اجرای پویشهای ملی و فصلی سلامت مبتنی بر رسانههای
ارتباط جمعی، تبلیغات محیطی، مطبوعاتی، فضای مجازی و موقعیت زندگی، کار و
تحصیل آحاد جامعه
- حمایت از تولید آثار هنری فاخر در زمینه ترویج سبک زندگی اسلامی-
ایرانی در عرصه فیلم، موسیقی، تئاتر، شعر، خط، نقاشی، عکس، رسانههای
دیجیتال و…
- جلب مشارکت خیرین، سازمانهای مردمنهاد و بخش خصوصی برای همکاری و سرمایهگذاری در ارتقای فرهنگ سلامت
- جلب مشارکت گروههای مرجع جامعه از جمله چهره های هنری و ورزشی کشور به عنوان سفیران فرهنگی سلامت
- ترویج ورزش همگانی و نیز استفاده از فرصتهای تبلیغاتی در میدانها و باشگاههای ورزشی در جهت تقویت فرهنگ سلامت
- استفاده از ظرفیت کانون ها و مجامع سلامت کشور برای ترویج فرهنگ سلامت
- جلب مشارکت سفیران سلامت خانوار، دانشآموز و دانشجو برای ترویج فرهنگ سلامت
- رصد فعالیتها و اقدامات کلان در بخشهای مختلف از نظر تأثیرگذاری آنها بر سلامت
- بهره گیری از سازوکار و امکانات فضای مجازی (سایت، اپلیکیشن و…) به منظور ارتقای فرهنگ سلامت
- سنجش سواد سلامت، سبک زندگی و فرهنگ سلامت در سطوح ملی، استان و شهرستان
- توسعه همکاریهای فرهنگی بینالمللی و منطقهای در زمینه ارتقای فرهنگ سلامت
- حمایت از تولید و پخش فیلمها، سریال ها و برنامه های رادیویی و
تلویزیونی برای ارتقای فرهنگ سلامت و نیز تولید و پخش پیامهای دیداری و
شنیداری خلاق و کوتاه در زمینه ارتقای فرهنگ سلامت
- طراحی و اجرای پویش ملی رانندگی ایمن با استفاده از تبلیغات محیطی جادهها، پایانههای مسافربری، مراکز تفریحی و گردشگری
- طراحی و اجرای پویش غذای سالم و ایمن با همکاری اصناف و دست اندرکاران صنایع غذایی و محصولات کشاورزی
- طراحی و اجرای پویش های ملی با هدف آشناسازی مردم با تأثیر تغییرات اقلیمی و شرایط آب و هوایی بر سلامت
- طراحی و اجرای پویش ملی زندگی عاری از دخانیات با همکاری دستگاه های ذیربط
- تدوین نظام جامع رصد آسیبهای اجتماعی و معلولیت ها
جدول همکاریهای بینبخشی برای ارتقای فرهنگ سلامت
مجری |
همکاران |
اقدامات |
شورای فرهنگ عمومی کشور
|
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
سازمان صدا و سیما |
– راهاندازی و نظارت بر کارگروه ارتقای فرهنگ سلامت ذیل شورای فرهنگ عمومی در سطوح ملی و استانی |
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی |
سازمان برنامه و بودجه کشور
دستگاه های دولتی
نهادهای عمومی غیردولتی |
– برگزاری کارگاهها و دورههای آموزش ضمنخدمت
برای مدیران و کارشناسان دستگاهها در زمینههای طراحی، اجرا، پایش و
ارزشیابی مداخلات اثربخش ارتقای فرهنگ سلامت |
وزارت آموزش و پرورش |
– توسعه آموزشهای رسمی و فوق برنامه سلامت در مدارس برای دانش آموزان، معلمان و اولیای مدارس و والدین دانشآموزان |
وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
دانشگاه آزاد اسلامی |
– توسعه آموزشهای رسمی و فوق برنامه سلامت در دانشگاهها، ویژه دانشجویان و استادان |
سازمان برنامه و بودجه
ستاد کل نیروهای مسلح
وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی |
– برگزاری دوره های آموزش ضمنخدمت خودمراقبتی و سبک زندگی سالم برای کارکنان دولت، کارگران و نیروهای مسلح |
سازمان تبلیغات اسلامی
شورای سیاستگذاری ائمه جمعه
ستادعالی هماهنگی و نظارت بر کانونهای فرهنگی و هنری مساجد |
– توسعه آموزش سلامت در مساجد با همکاری ائمه
جمعه و جماعات، هیأتهای امنای مساجد، کانونهای فرهنگی و هنری مساجد،
هیأت های مذهبی و پایگاه های مقاومت بسیج |
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
سازمان صدا و سیما
|
– حمایت از برگزاری جشنوارههای فرهنگ سلامت؛ نظیر فیلم سلامت، شعر سلامت، ترانههای سلامت، رسانههای دیجیتال سلامت، تئاتر سلامت و… |
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
سازمان صدا و سیما
وزارت آموزش و پرورش
وزارت ورزش و جوانان
وزارت کشور
وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات
شهرداری ها |
– حمایت از طراحی و اجرای پویشهای ملی و فصلی
سلامت مبتنی بر رسانههای ارتباط جمعی، تبلیغات محیطی، مطبوعاتی، فضای
مجازی و موقعیت زندگی، کار و تحصیل آحاد جامعه |
وزارت کشور
وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی
شهرداری ها |
– جلب مشارکت خیرین، سازمانهای مردمنهاد و بخش خصوصی برای همکاری و سرمایهگذاری در ارتقای فرهنگ سلامت |
تمامی دستگاه ها
سازمان صدا و سیما |
– طراحی و اجرای پویش ملی زندگی عاری از دخانیات |
وزارت کشور
شهرداریها
سازمانهای مردمنهاد و خیریههای سلامت |
– استفاده از ظرفیت کانون ها و مجامع سلامت کشور برای ترویج فرهنگ سلامت |
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات
سازمان صدا و سیما
شهرداریها
سازمانهای مردمنهاد و خیریههای سلامت |
– جلب مشارکت سفیران سلامت خانوار، دانشآموز و دانشجو برای ترویج فرهنگ سلامت |
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
وزارت علوم، تحقیقات و فناوری |
– رصد فعالیت ها و اقدامات کلان در بخش های مختلف کشور از نظر تأثیر آنها بر سلامت |
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات
معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری
جهاد دانشگاهی
سازمان صدا و سیما |
– بهره گیری از سازوکار و امکانات فضای مجازی (سایت، اپلیکیشن و…) به منظور ارتقای فرهنگ سلامت |
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری
جهاد دانشگاهی |
– سنجش سواد سلامت، سبک زندگی و فرهنگ سلامت در سطوح ملی، استان و شهرستان |
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی |
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
سازمان صدا و سیما
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات |
– حمایت از تولید آثار هنری فاخر در زمینه ترویج
سبک زندگی اسلامی- ایرانی در عرصه فیلم، موسیقی، نمایش، شعر، خط، نقاشی،
عکس، رسانههای دیجیتال و… |
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی |
– حمایت از انتشار مطبوعات و کتابهای مرتبط با ارتقای فرهنگ سلامت |
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات
سازمان صدا و سیما |
– حمایت از تولیدات رسانههای دیجیتال سلامت |
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
سازمان صدا و سیما |
– حمایت از تولید فیلمهای کوتاه، مستند، سینمایی و پویانمایی مرتبط با ارتقای فرهنگ سلامت |
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
وزارت ورزش و جوانان |
– جلب مشارکت گروه های مرجع جامعه از جمله چهرههای هنری و ورزشی کشور به عنوان سفیران فرهنگی سلامت |
وزارت ورزش و جوانان |
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
سازمان صدا و سیما
وزارت آموزش و پرورش
وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
دانشگاه آزاد اسلامی |
– ترویج ورزش همگانی و نیز استفاده از فرصتهای تبلیغاتی در میدانها و باشگاههای ورزشی برای ترویج فرهنگ سلامت |
وزارت امور خارجه |
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی) |
– توسعه همکاریهای فرهنگی بینالمللی و منطقهای در زمینه ارتقای فرهنگ سلامت |
سازمان صدا و سیما |
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات |
– حمایت از تولید و پخش فیلمها، سریال ها و
برنامه های رادیویی و تلویزیونی برای ارتقای فرهنگ سلامت و نیز تولید و پخش
پیامهای دیداری و شنیداری خلاق و کوتاه در زمینه ارتقای فرهنگ سلامت |
وزارت راه و شهرسازی |
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
وزارت آموزش و پرورش
سازمان صدا و سیما
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات
سازمان میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری |
– طراحی و اجرای پویش ملی رانندگی ایمن با استفاده از تبلیغات محیطی جادهها، پایانههای مسافربری، مراکز تفریحی و گردشگری |
وزارت صنعت، معدن و تجارت |
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
سازمان صدا و سیما
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات
وزارت جهاد کشاورزی |
– طراحی و اجرای پویش ملی غذای سالم و ایمن با همکاری اصناف و دست اندرکاران صنایع غذایی و محصولات کشاورزی |
سازمان حفاظت محیط زیست
|
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
وزارت نیرو
وزارت راه و شهرسازی (سازمان هواشناسی)
سازمان صدا و سیما
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی |
– طراحی و اجرای پویش های ملی با هدف آشناسازی مردم با تأثیر تغییرات اقلیمی و شرایط آب و هوایی بر سلامت |
سازمان بهزیستی کشور |
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
وزارت آموزش و پرورش
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی
نهادهای عمومی غیردولتی
سازمان صدا و سیما
شهرداری ها |
– توسعه فرهنگ سلامت اجتماعی در بین آحاد جامعه در بخش های مختلف
|
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
وزارت کشور
وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی
سازمان صدا و سیما |
– تدوین نظام جامع رصد آسیب های اجتماعی و معلولیت ها |
ساختار مدیریتی
برای اجرای سند برنامه ارتقای فرهنگ سلامت، «کارگروه ارتقای فرهنگ
سلامت» ذیل شورای فرهنگ عمومی کشور در سطوح ملی و استانی تشکیل می شود.
اعضای کارگروه ملی:
– معاون اجتماعی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (مسوول کارگروه)
– یکی از معاونان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (به انتخاب وزیر)
– رییس سازمان بهزیستی کشور
– معاون وزیر و رییس سازمان اجتماعی کشور
– معاون فرهنگی و ورزش همگانی وزارت ورزش و جوانان
– معاون تربیت بدنی و سلامت وزارت آموزش و پرورش
– معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی
– معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
– معاون بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
– معاون فرهنگی و دانشجویی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
– معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران
– رییس شورای سیاستگذاری سلامت صدا و سیما
– دبیر شورای فرهنگ سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
– مدیرکل امور اجتماعی سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
– مدیرکل آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
– مدیرعامل مؤسسه آوای هنر سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
– سه نفر از مدیران و صاحبنظران فرهنگی و هنری کشور (با پیشنهاد وزیر
بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و تأیید رییس شورای فرهنگ عمومی کشور)
تبصره2: کارگروه ملی هر شش ماه یکبار، گزارش عملکرد خود و کارگروههای استانی را به شورای فرهنگ عمومی کشور ارائه میکند.
کارگروه استانی:
- کارگروه استانی، از مدیران استانی زیرمجموعه دستگاههای عضو کارگروه ملی در هر استان تشکیل میشود.
- کارگروه استانی، هر سه ماه یکبار، گزارش عملکرد خود را برای کارگروه ملی ارسال مینماید.
تبصره3: دبیرخانه کارگروه ملی در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تشکیل خواهد شد.
تبصره4: آییننامه کارگروههای ملی و استانی، در کارگروه ارتقای فرهنگ
سلامت کشور تهیه و پس از تصویب در شورای فرهنگ عمومی کشور، برای اجرا ابلاغ
میشود.
دبیرخانه شورای فرهنگ عمومی