تأثیر فرهنگی محرم بر
اقشار جامعه
مصوب جلسات 389 مورخ 83/2/8 ،
405 مورخ 83/10/15، 406 مورخ 83/11/13 و409 مورخ 83/12/25 شورای فرهنگ عمومی
«نگذارید مفاهیم و کارهای تحریف‌آمیز و غلط، چشم‌ها ودل‌ها
را از چهرة مبارک و منور سیدالشهداء منحرف کند.»
مقام معظم رهبری
مراسم سوگواری سالار شهیدان، از سنت‌های
دیرینه‌ای است که در فرهنگ و ارزش‌های جامعه ریشه دوانیده است. برگزاری این مراسم
پس از واقعة کربلا در بین اقوام و ملل جهان و شیعیان رواج یافت و آثار و برکات بی‌شماری
داشته است. اما با گذشت زمان در آن بدعتهایی در میان مسلمانان کشورهای مختلف از
جمله ایران رایج شد که نه تنها با مراسم عزاداری حضرت سیدالشهداء هیچ سنخیتی
ندارد، بلکه از مسیر واقعی عزاداری نیز منحرف شده و موجب وهن تشیع و سوء استفاده
دشمنان اسلام گردیده است.
مجالس سوگواری و عزاداری برای تعظیم شعائر
الهی برپا می‌شوند. بدیهی است برای بزرگداشت یک مرام باید عظمت ذاتی آن را نشان
داد و برای نشان دادن عظمت و اهمیت آن باید نسبت به آن مرام معرفت بخشید و بر
آگاهی و بصیرت افراد نسبت به آن افزود.
اساساً ولایت حقیقی نسبت به اهل بیت عصمت و
طهارت (ع) متوقف بر معرفت نسبت به شئونات امامان شیعه و نقش آنان در جهل‌سوزی و
ظلم‌ستیزی و پاسداری از مرزهای دین الهی است.
در نهضت حسینی، شعور بر شعار غلبه دارد.
احیاء دین، مبارزه با بدعت، اصلاح امت و حکومت، امر به معروف و نهی از منکر، ستم‌ناپذیری
و سازش‌ناپذیری با ظالمان، مقابله با ظلم و مقابله با ظلمت جهل، بسط قسط و عدالت‌گستری،
اقامه نماز و اهتمام به آن، اخلاص و ایثار مال و جان مرام عاشورائیان و محتوای
شعارهای عاشورایند.
ضرورت توجه به تأثیر فرهنگی محرم بر اقشار
جامعه با توجه به جنبه‌های مختلف (اجتماعی، سیاسی، فرهنگی) موضوع امری گریزناپذیر
است. محرم از آنجا که منشأ تأثیرات فرهنگی مثبت چون گسترش معنویت و دینداری و
آزادگی و تقویت روحیه ایثار وشهادت، استعانت و یاری مظلوم، ظلم‌ستیزی و عدالت‌جویی
است به همین منظور نباید برخی پدیده‌ها و فرآیندهای منفی و ناخوشایند وارد این
فرهنگ ناب شود.
پدیده‌های
منفی
از جمله پدیده‌های منفی و فرآیندهای
ناخوشایند موجود در مراسم دهة اول محرم و به ویژه روز عاشورا:
الف‌ـ تظاهر به خشونت و رفتارهای نامناسب همچون
«قمه‌زنی». امروزه قمه‌زنی یکی از حربه‌های تبلیغاتی دشمنان تشیع محسوب می‌شود.
آنها از طریق وسایل ارتباط جمعی تشیع را در انظار عمومی افرادی خونریز، خشن،
خرافی، متحجر و بی‌منطق معرفی می‌کنند.
ب‌ـ استفاده از تصاویر، عکس‌ها و نشانه‌های
غیر واقعی ائمه (ع) و چاپ گسترده آنها که کذب است و موجب قداست‌زدایی از محرم و
عزاداری حسینی می‌گردد.
ج‌ـ تغییر آوای نوحه‌ها و موسیقی محرم،
گسترش موسیقی‌های پاپ و عامه‌پسند نیز باعث زدودن هاله تبرک و فضای مبتنی بر حزن و
اندوه آن شده و وجه تعقل، درس‌گیری و عبرت‌آموزی محرم را کمرنگ می‌کند و به این
مراسم جنبه تفننی و تفریحی بخشیده و موجب زدایش خصلت آئینی محرم مبتنی بر هویت
ایرانی و اسلامی می شود.
این پدیده‌ها و فرآیندها از منظر فرهنگی به
تضعیف وجه معرفتی محرم و قیام امام حسین (ع) و در مقابل، تقویت وجه یا وجوه سطحی و
عوامانة آن می‌انجامد.
پیشنهادها
و راهکارها
1ـ انتخاب افراد ذی‌نفوذ و سازمان‌دهندة مراسم عزاداری محرم
با استفاده از شوراهای هیئات مذهبی 210 شهرستان که با نظارت و سازوکاری نوین توسط
سازمان تبلیغات اسلامی ایجاد شده است، انجام گیرد.
2ـ افزایش آگاهی و اطلاعات به روز گروههای مرجع همانند
روحانیون و سخنرانان مذهبی نسبت به فلسفه محرم و انگیزه‌های قیام امام‌حسین (ع) و
آشنا نمودن آنان با آثار منفی انجام اعمال خشونت‌آمیز به عنوان مراسم عبادی و
سوگواری.
3ـ تأکید مبلغان مذهبی بر ارائه مباحث علمی در ابعاد مذهبی،
جامعه‌شناختی، سیاسی و فرهنگی محرم و کاهش جنبه‌های احساسی و گاه مبالغه‌آمیز و
غیر واقعی قیام حسینی.
4ـ تأکید صدا و سیما و مطبوعات بر جنبه عقلی و منطقی محرم و
نفی پدیده‌های خرافی و موهن با همکاری دستگاهها و نهادهای فرهنگی و دینی.
5ـ اجرای طرح‌های پژوهشی مرتبط، با نگاه آسیب‌شناختی.
6ـ تشکیل کمیته دائمی متشکل از:
1/6 ـ گروه
برنامه‌ریزی و پژوهشی
1/1/6 ـ وزارت آموزش و پرورش (اداره کل تدوین متون درسی)
2/1/6 ـ سازمان تبلیغات اسلامی (معاونت امور فرهنگی و تبلیغ
و معاونت پژوهشی و آموزشی)
3/1/6 ـ وزارت ارشاد اسلامی (کانون فرهنگی و هنری مساجد)
4/1/6 ـ وزارت علوم تحقیقات و فناوری
5/1/6 ـ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (معاونت سلامت)
2/6 ـ گروه تبلیغی :
1/2/6 ـ مرکز مدیریت حوزه علمیه قم
2/2/6 ـ دفتر تبلیغات اسلامی
3/2/6 ـ سازمان تبلیغات اسلامی (معاونت امور فرهنگی وتبلیغ)
4/2/6 ـ صدا و سیما
5/2/6 ـ شورای سیاستگذاری ائمه جمعه
6/2/6 ـ شورای عالی هیئات مذهبی
3/6
ـ گروه تولید :
1/3/6 ـ صدا و سیما
2/3/6 ـ نیروی مقاومت بسیج
3/3/6 ـ وزارت ارشاد
4/3/6 ـ نمایندگان مطبوعات و نشریات حوزه دین
5/3/6 ـ سازمان تبلیغات اسلامی
6/3/6 ـ حوزه هنری
4/6
ـ گروه امنیتی و انتظامی :
1/4/6 ـ وزارت اطلاعات (معاونت فرهنگی)
2/4/6 ـ نیروی انتظامی (معاونت اجتماعی و ارشاد)
3/4/6 ـ وزارت کشور (استانداران ـ فرمانداران)
7ـ ایجاد پایگاه اطلاع‌رسانی اینترنتی برای
ترویج برنامه‌ها و سوگواری‌های واقعی در بیرون از مرزهای ایران به منظور ایجاد
بصیرت و ارتقاء معرفت دینی مخاطبین وخنثی سازی برنامه‌های غیرواقعی معاندین
ودشمنان فرهنگ حسینی.
8
ـ اصلاح تحریفات و خرافات عاشورایی نیاز به برنامه‌ریزی و برنامه‌سازی دارد که
دستگاههای مرتبط به ویژه صدا و سیما و سازمان تبلیغات اسلامی در این زمینه باید
نقش مؤثر و کلیدی ایفا نمایند. لازم به ذکر است که برنامه‌ها باید کاربردی و
عملیاتی باشد نه بخشنامه‌ای.
9ـ تلاش نهادهای فرهنگی و توصیه شخصیت‌های
مذهبی و سیاسی کشور به منظور نهادینه کردن فرهنگ اهداء خون در ایام محرم به جای
قمه‌زنی.
10ـ برنامه‌ریزی و تلاش برای ایجاد ارتباط
و تعامل بین مساجد، تکایا و حسینیه‌ها
11ـ ترویج فرهنگ غنی عاشورایی می‌بایست با
بهره‌گیری از کلیه توانمندیهای مردمی و وزارتخانه‌ها و نهادهای دولتی انجام پذیرد.
12ـ انجام کار مستمر فکری توسط مبلغان
دینی و مراکز علمی با پشتوانه نظر و فتوای مراجع عظام
13ـ تقویت طرح شناسایی و ساماندهی هیئات
مذهبی که توسط سازمان تبلیغات اسلامی با شناسایی 30.000 هیئت مذهبی و تشکیل 210
شورای شهرستانی و 30 شورای استانی و 1 شورای کشوری انجام شده است.
14ـ بررسی محورهای مطالعاتی مداحی، موسیقی،
روضه‌خوانی، سخنرانی، سینه‌زنی و زنجیرزنی، قمه‌زنی، برنامه‌های تلویزیونی،
خرافات و خرافه‌شناسی، شبیه‌خوانی و تعزیه.
15ـ برگزاری همایش و میزگرد‌های تخصصی در
زمینه محرم با حضور عالمان دینی و متخصصان موسیقی.
16ـ حمایت از انتشار و پخش آثار عاشورایی
مورد تأیید کارشناسان موسیقی و صاحب‌نظران
دینی.
17ـ تشکیل کمیته‌های تخصصی در دستگاههای
متولی برای نظارت بر پخش موسیقی شامل:
الف ـ کمیته
موسیقی مذهبی
ب ـ کمیته موسیقی
نوائی و مقامی
ج ـ کمیته دستگاه ردیف
18ـ توجه به اندیشه‌ها و نظرات روشنفکران
بزرگ اسلامی، از جمله شهید مطهری دربارة محرم و آیین‌های آن
19ـ زمینه‌سازی برای طرح ریشه‌ای و
تأثیرگذار درباره حرکت امام حسین (ع) درکتب درسی با زبان هنری
20ـ تشکیل شورایی در رسانه ملی زیر نظر رئیس
سازمان صدا و سیما با هماهنگی سازمان تبلیغات اسلامی و استفاده از کارشناسان حوزه‌های
تخصصی سایر دستگاهها به منظور نظارت کامل
بر پخش انواع فیلم‌ها، مداحی‌ها و سخنرانی‌های ایام محرم
21ـ تهیه دستورالعمل و ابلاغ به همه رسانه‌ها
به منظور جلوگیری از پخش مداحی‌هایی که از آهنگ‌های پاپ و جاز استفاده می‌کنند.
22ـ دعوت از مداحان ثقه و عدم اشتهار به
معضلات مداحی در صدا و سیما برای طرح نکات اساسی برای سایر مداحان و مردم
23ـ تصویب طرح ساماندهی هیئت‌های مذهبی و
آئین‌نامه تشکیل شوراهای هیئات مذهبی در شورای عالی انقلاب فرهنگی
24 ـ پخش فیلم جلسات محوری و مذهبی منتخب
سراسر کشور به منظور الگوسازی و معرفی روشهای صحیح عزاداری
25ـ تهیه برنامه‌های تلویزیونی نقد و بررسی
شعر مداحی و تعزیه خوانی و همچنین منظره فقهی توسط متخصصان به صورت مداوم
26ـ
تجلیل ا زخادمان فرهنگ عاشورایی اعم از سخنرانان، مداحان، شاعران و
نویسندگان و مدیران هیئات
27ـ از آنجا که بسیج و بسیجیان نیز نقش فعالی
در سالهای اخیر در برپایی هیئت‌های عزاداری محرم پیدا کرده‌اند، می‌توانند برای
ترویج صحیح این فرهنگ با بکارگیری اشعار، نوحه‌ها، لحن‌ها و موسیقی‌های صحیح نقش
الگویی ایفا کنند.
28 ـ حمایت از انتشار زیارت‌نامه‌ها، ادعیه‌ها،
نوحه‌ها و مقاتل مستند و آثار هنری مقبول (همچون آثار استاد فرشچیان) متناسب با
نسل جوان برای بهره‌گیری هیأت‌های مذهبی
29ـ ترویج هنر تعزیه‌خوانی و آسیب‌شناسی
مراسم تعزیه خوانی و آموزشی گروههای تعزیه‌خوان.
30 ـ پیگیری مصوبه شورای فرهنگ عمومی
دربارة تأثیر فرهنگی محرم بر اقشار جامعه و انجام کارهای مطالعاتی در مورد انواع
روشهای عزاداری توسط وزارت ارشاد اسلامی.
31 ـ ارزشیابی از میزان اثربخشی اقدامات انجام شده
توسط سازمان تبلیغات اسلامی در مورد نحوة برگزاری عزاداری ماه محرم و صفر
32 ـ در نظر گرفتن ضمانت اجرایی و اهرم
قانونی برای مصوبات در مورد موضوع محرم
33 ـ اهتمام سازمان تبلیغات اسلامی جهت بررسی
مونوگرافی و کارکردهای جلسات هیئات مذهبی بانوان
34 ـ اهتمام به مراکز دانشگاهی و مدارس جهت
تعمیق بخشی اندیشه‌های ولایی و معارف عاشورایی بین جوانان ونوجوانان
35 ـ
طرح گزارش‌هایی در مورد نحوة عزاداری ماه محرم و صفر در شوراهای استانی از طریق
دفاتر سازمان تبلیغات اسلامیِ عضو شورای فرهنگ عمومی
36 ـ تحقق فرامین مقام معظم رهبری درخصوص ساماندهی مداحان با
سازوکار مناسب توسط سازمان تبلیغات اسلامی برای ورود به حوزه مداحی.
37 ـ فرهنگ سازی در مورد عزاداری محرم و به کمک دستگاههای
فرهنگی
38 ـ معرفی مقاتل معتبر جهت استفاده وعاظ و مداحان و آموزش‌های
لازم
39 ـ استمرار فعالیت‌ها پیرامون بررسی، آسیب‌شناسی و ارزیابی
عزاداری محرم
40 ـ انتشار نشریه توسط سازمان تبلیغات اسلامی به صورت مستمر
به منظور ارتباط با هیئات مذهبی و انتقال مفاهیم و موضوعات لازم.
41 ـ تدوین کتب، انتشار نشریات و تهیه نوار کاست و CD جهت انتقال پیام صحیح عاشورا و دسترسی
آسان به فرآورده‌های جدید فرهنگی و آموزشی جهت وعاظ و مداحان
42 ـ تشکیل یک مرکز ملی ـ
مطالعاتی برای حوزة دین و معرفی جایگاه والای امام حسین (ع) در ابعاد بین‌المللی
43ـ تشکیل دفتری به
عنوان دفتر محرم در سازمان تبلیغات اسلامی برای پیگیری مصوبه و با شرح وظایفی از
قبیل:
تشکیل کتابخانه تخصصی محرم، تشکیل بانک اطلاعات از مؤلفین،
محققین و هنرمندان عرصة محرم، آرشیو کردن مراسم، مداحی‌ها، آیین‌ها و ... ، رصد
کردن منظم مراسم در طول سال و ارائه گزارش به مراجع ذیربط، برپایی کنگره‌ها ،
سمینارهای محرم در سطوح استانی، ملی و بین‌المللی ، نظارت بر چاپ آثار و تولید نرم‌افزارها
و فیلم‌ها، آموزش اقشار مختلف جامعه ، به ویژه مداحان، سخنرانان و رؤسای هیأت‌ها.
44 ـ تشکیل ستاد هماهنگی و نظارت بر عزاداری‌ها به مسئولیت
دفاتر سازمان تبلیغات اسلامی و با عضویت نمایندگی محترم ولی فقیه در استان و
مدیرکل محترم اطلاعات ، مدیرکل محترم صدا و سیما، فرمانده محترم نیروی انتظامی استان ، رئیس محترم شورای
هیئات مذهبی.
45 ـ تأسیس خبرگزاری هیئت.
46 ـ تصویب «طرح ساماندهی تصاویر مذهبی و شمایل
انگاری ائمه و چهره‌های مقدس»