بزرگان دین همانند چاه آب هستند که زمین خشک ولم یزرع را سبز وشاداب می کنند و آنچه قابل روییدنی باشد ؛می رویانند..اصحاب ویاران ویاوران پیامبر (ص) همانند ستاره اند که به هرکدام اقتدا کنی ، هدایت می شوید وبه مقصد می رسید. ویکی از این ستارگان درخشان حضرت امام زین العابدین (ع) هستند که دربین امت اسلامی وبویژه اهل سنت وجماعت جایگاه بس عظیمی دارد که به شمه ای از آن اشاره می شود.
حضرت امام سجاد (ع) که در آسمان علم وعرفان چون ماه بدر می درخشد وستا ره صبح صادق صالحان ونیکان وشهباز عرفان وسالکان است،ثمره دل حضرت فاطمه زهراء(س) وعلی مرتضی (ع) است .حضرت امام سجاد (ع)فرزند شباب اهل الجنه وقره عین اهل السنه حضرت امام حسین (ع) ؛در روز پنج شنبه ماه شعبان سال 38 ه.در شهر مدینه منوره متولد شده است .نام اصلی وی "علی اصغر"ولقبش "زین العابدین " می باشد.امام ما لک از مجتهدین چهارگانه اهل سنت وجماعت فرموده است ::بخاطر کثرت عبادت ،سیمای نورانی در چهره مبارکش نمایان بود که به همین خاطر او را زین العابدین گفته اند .زمخشری نقل می کند که در زمان فتح شهر مداین به فرماندهی حضرت عمرابن الخطاب (رض)سه دختر یزدگرد پسر نوشیروان که در آن وقت پادشاه ایران بود اسیر شدند ومی خواستند با آنان همانند سایر اسیران رفتار نمایند ،اما حضرت علی (رض)به حضرت عمر (رض)پیشنهاد داد که با این دختران چون سایرین برخورد نکنند.وحضرت عمر (رض)این کلام حضرت علی (ع)را بسیار پسندید واز محل بیت المال آنان را آزاد کرد.وشهربانو را برای حضرت امام حسین (ع)وآن یکی را برای حضرت عبدا...ابن عمر (رض)ودیگری را برای محمد بن ابی بکر (رض)عقد کرد وفرمود:این سه دختر پادشاه زاده لایق این 3 پسر است. به امر خدا آن3خواهر یکی حضرت امام سجاد (ع)ودیگری سا لم وسومی قاسم را به دنیا آوردند که هر سه بسیار دانا ،عالم وبزرگ مرد عالم اسلام شدند.حضرت امام سجاد (ع)در محضر پدر بزگوارش بود که در کربلا شهید شد،اما او در بستر بیماری بود.
مناقب وفضایل حضرت امام سجاد (ع)
مناقب وکرامت آن بزرگوارآنقدر زیاد است که به حساب نمی آید.چنانکه شیخ زهری می گوید:تا کنون هیچ قریشی ندیده ام که به اندازه حضرت امام سجاد (ع)عالم ودانا باشد.ابن المسیب نقل می کند :من کسی را ندیده ام که به اندازه امام سجاد (ع)پرهیز گارتر باشد.چنانکه وقتی وضو می گرفت ،رنگش زرد می شد،روزی عرض کردند قربان!چرا هنگام وضو چهره ات زرد می شود؟در پاسخ فرمودند:آخر مگر شما نمی دانید که این وضو برای ایستادن در محضر کیست؟وضو گرفتن مقدمه دعا ونیایش با پروردگار است چگونه رنگ زرد نباشیم ؟حضرت امام سجاد (ع)آنقدر خضوع وخشوع در نماز داشته که می گویند:یک بار در حال نماز خواندن بود که خانه اش آتش گرفت ،نمازش را قطع نکرد و سر از سجده بر نداشت.در پایان گفتند مگر متوجه آتش نشدی ؟فرمود:چرا؟ولی از ترس آتش دوزخ،هوسم به این آتش نبود .حضرت امام سجاد (ع)آنقدر با مردم مهربان بوده که اگر یکی علیه وی چیزی می گفت می فرمود :خدایا اگر ایشان راست می گوید ومن آنقدر بدم ،مرا عفو فرما ،واگر خلاف می گوید ،خدایا از او در گذر .حضرت امام سجاد (ع)نقل فرمود: یک وقتی من وعکرمه وپسر مهران وابوالعالیه در مسجد تایف در محضر عبد ا... پسر حضرت عباس (ع)عموی پیامبر (ص) بودیم.هنگام اذان حضرت امام سجاد (ع)آنقدر گریست که سجاده اش خیس شد،ورگهای گردنش راست گردید،وچشمانش سرخ گشت. ابو العا لیه عرض کرد قربان : این همه گریه برای چیست ؟ ما که هنگام اذان گریه مان نمی آید وتا کنون نگریسته ایم . اما حضرت عالی آنقدر گریستی که مارا هم به گریه انداختی در پاسخ فرمود:آخر شما معنا و مفهوم کلمات اذان را نمی دانی.وقتی موذن می گوید "الله اکبر "مفهومش این است که می گوید .ای مردم دست از کار وکاسبی و امور دنیوی برداریدو بیاییدبرای بهترین عبادت .وقتی می گوید "اشهد ان لااله الاالله"یعنی ای مسلمانان اکنون هر جانداری که بر روی زمین است وملایکه ای که در آسمانهاست تا روز قیامت مرا شهادت دهید که من در فلان روز وساعت مردم را برای نماز و یکتا پرستی فرا خواندم .وقتی "اشهد ان محمد رسول ا.." می گوید ،مفهومش آن است که همه ی پیامبران وپیامبر خودمان (ص)نیز شاهد وگواه باشید. که من روزی 5 بار شمارا ندا زدم تا بهانه ای برای شما نماند تا از آن حاشاکنید.فرمود وقتی موذن ندای "حی علی الصلاه "سر می دهد مفهومش این است که ای مردم ،مرد خدا باشید،دین را از دست ندهید و از آن محافظت نمایید.وبیایید سهم رحمت خودتان را از رحمت خدا در خانه خدا با نماز جماعت ببرید.ووقتی "الله اکبر پایانی می گوید:معنایش این است که معامله وتجارت تا زمانی که نمازتان نخوانید حرام است .ومفهوم "لااله الا الله "پایان اذان این است که می فرماید:ای مردم دین امانت بسیار گرانبها یست که ابلاغ آن بر عهده ی شماست . مواظب باشید. پس ترا بخدا اگر کسی این مفاهیم را درک کند،حق دارد گریه کند یا نه؟ما هم بناچار گفتیم بلی قربان براستی هم گریه ات وهم معنا ومفهوم اذان را با تمام وجود لمس کردیم وبهره فراوان بردیم که خدا جزای خیرتان دهاد.
در یکی از ایام ،هشام ابن عبد الملک (قبل از خلافت وی)به زیارت خانه ی خدا آمده و قصد تبرک جستن به حجر الاسود را داشت که بر اثر ازدحام جمعیت به عقب رانده شد.وبا همراهان خود به گوشه ای از حرم رفته واز دور نظاره گر خیل عظیم جمعیت بوده که ناگهان دیدند امام زین العابدین (ع)به طرف حجر الاسود می رود ومردم به احترام ایشان راه را باز کرده وامام توانست حجر الاسود را استسلام کند.یکی از اطرافیان هشام که از دمشق آمده بود وآن شخص امام را نمی شناخت ،از هشام پرسید:این شخص کیست؟هشام با اینکه اورا می شناخت اظهار بی اطلاعی کرد.در این هنگام فرزدق گفت:من او را میشناسم ودر وصف امام چنین سرود:
هذا الذی تعرف البطحاءوطاینه/ والبیت یعرفه والحل والحرم و...
وعبد الرحمن جامی این جریان را چنین به نظم در آورده است.
پور عبد الملک به نام هشام در حرم بود با اهالی شام
می زد اندر طواف کعبه قدم لیکن از ازدحام اهل حرم
استسلام حجر ندادش دست بهر نظاره کوشه ای نشست
ناگهان نخبه نبی وولی زین عباد بن حسین علی
در کساءبها و حله نور بر حریم حرم فکند عبور
هر طرف می گذشت بهر طواف در صف خلق می فتاد شکاف
زد قدم بهر استسلام حجر گشت خالی زخلق راه گذر
شامی کرد از هشام سؤال کیست این ،با چنین جما ل وجلال
از جهالت در آن تعلل کرد وز شناساییش تجاهل کرد
گفت نشناسمش ،ندانم کیست مدنی یا یمانی یا مکی است
بو فراس ،آن سخنور نادر بود در جمع شامیان حاضر
گفت :من می شناسمش نیکو رو چه پرسی ،به سوی من کن رو
آن کس است که مکه وبطحاء زمزم وبو قبیس وخیف ومنا
حرم وحل وبیت ورکن خطیم ناودان و مقام ابراهیم
مروه –مسعی –صفا حجر، عرفات طیبه، کوفه ،کربلا وفرات
هریک آمد به قدر او عارف بر علوم مقام او واقف
این اشعار ومدح هشام را بیشتر عصبانی کرد ودستور داد او را در عسقان زندانی نمایند.حضرت امام شافعی (ره):علی ابن حسین (ع) فقیه ترین فرد اهل بیت (ع) بود.
عمر ابن عبد العزیز بعد از رحلت آن حضرت گفت :ذهب سراج الدنیا و جمال الدنبا وزین العابدین .ابن قتیبه دینوری :وکان خیرا فاضلا
مالک ابن انس (ره):ان علی بن الحسین کان من اهل الفضل
سعه صدر ووسعت دید حضرت امام سجاد (ع) در خصوص یاران پیامبر(ص) :
روح انسان در سایه مودت ومهرورزی ، شکوفا ومصفا می شود.دوست واقعی کسی است که در 3مورددوستیش را به اثبات می رساند: اول در مصیبت وگرفتاری که از دست خودش کاری بر نمی آید.دوم جایی که خود حضور نداردوپشت سر او حرف می زنندوباز کاری از او ساخته نیست وسوم بعد از مرگش که دستش از این دنیا کوتاه وبه نیکی دنیوی محتاج است وهرکس در این سه مورد دوستش را یاری کند ( دوست واقعی ) است.وبرای بقا واستمرار دوستی باید آداب آن را شناخت که حسن خلق- انصاف وپرهیز از تکلف از آن جمله اند که شرح بیشتر آن در اینجا میسر نیست وبه تعبیر حافظ:
به حسن خلق توان کرد صید اهل نظر به دام ودانه نگیرند مرغ دانا را
حضرت امام سجاد (ع) با انصاف ومروت بر پیروان ویاران پیامبر(ص) نظر داشته و عظمت روحی خویش را در صحیفه سجادیه چنین به نمایش گذاشته است. بدرستی بزرگان همچو خورشیدند که بر همه می تابند .
این امام همام در دعای شماره 4در باب درود بر پیروان رسل وبر تصدیق کنندگان آنها در فراز3 با بیان بخشی از آیه 10 سوره مبارکه حشر می فرماید: اللهم واوصل الی التابعین لهم باحسان الذین یقولون : (ربنا اغفرلنا ولاخواننا الذین سبقونا باالایمان ) خیر جزائک یعنی خدایا برآنانکه ئبه نیکویی از اصحاب پیغمبر پیروی کردند ( یعنی تابعین پیامبر)آنان که همی گویند ((پروردگارما ، ما را وبرادران (دینی ) مان را که پیش از ما در ایمان به پیامبرت سبقت گرفتند ، بیامرز)) وبهترین پاداشت را عطا کن.
همچنین در دعای شماره 42درهنگام دعای ختم قرآن کریم فراز 20 چنین دعا می فرماید:اللهم ....واحیینا علی سنته ، وتوفنا علی ملته ،وخذ بنا منها جه، واسئلک بنا سبیله ، واجعلنا من اهل طاعته ،واحشرنا فی زمرته ،واوردنا حوضه ، وواسقنا بکاسه : پروردگارا ....وما را برطریق وسنتش زنده بدار ،وبرملت وآیینش بمیران ومارادر راه روشن وآشکاراو نگه دار،وبه راه وطریقش سلوک ده ،وما را از اهل طاعت وپیروان حضرتش بگردان، ودر زمره او(درقیامت) محشورمان فرما وبه حوض کوثرش واردساز وبه جام وساغرش مارا سیراب فرما
حضرت امام سجاد (ع) باز در دعای 47 در روز عرفه در فراز 127 از مناجاتش می فرماید:
اللهم .... وانزع الغل من صدری للمومنین،واعطف بقلبی علی الخاشعین ، وکن لی کما تکون للصالحین ، وحلنی حلیه المتقین ، واجعل لی لسان صدق فی الغابرین ، وذکرا نامیا فی الاآخرین ، و واف بی عرصه الاولین : پروردگارا .... واز سینه من ، کینه اهل ایمان را برکن، وقلبم را نسبت به خاشعان مهربان ومعطوف گردان ، وبا من آنگونه باش که با بندگان صالحت هستی، ومرا با رنگ وزیور اهل تقوا بیارای، وبرای من ذکر خیری در زبان آیندگان ، ویادی روز افزون در پیشینیان قرار ده ،ومرا به جایگاه وعرصه پیشینیان برسان
اولاد و احفاد حضرت امام سجاد (ع) در کردستانات
سادات مکرم منطقه کردستان یا از اولاد حضرت امام حسین (ع)یا حضرت امام حسن (ع) هستند وشجره نامه اغلب سادات استان به این امام همام منتهی میشوند که ذیلا به چند مورد اکتفا می گردد.
1)امامزاده پیر عمر (ره): امامزاده پیر عمر ،پسر یحی،پسر ذی الدمعه (حسین )پسر زید شهید (ابی الحسن)پسر سید سجاد علی اوسط ملقب به زین العابدین (ع)است. در سال 1040هجری ،سلیمان خان اردلان ،پسر میر علم الدین ،بر مقبره ی این امام زاده گنبدی ساخته است. اکنون این بارگاه در شهر سنندج قراردارد ومسجد وحوزه علمیه در آن دایر است.ومحل طواف مردم با ایمان است.
2)امام زاده پیر محمد (ره):امام زاده پیر محمد فرزندپیر عمر است وشجره وی: محمد بن عمر یحی،پسر ذی الدمعه(حسین)پسر زید شهید ،پسر امام سجاد (ع) است که در بالای تپه ای به همین نام واقع شده و اولین ساداتی است که در منطقه سکونت اختیار کر ده اند .
3)سادات چولاخ دیواندره :چولاخ ،نام روستایی است در منطقه "اوباتو"از توابع شهرستان دیواندره که شجره این خاندان عبارتند از :
سید نجم الدین وسید حسام–حاج سید جمال جعفری ،سید محمد (مشهور به آغه سوره)،سید جعفر تا به حضرت امام سجاد (ع) منتهی می شود.
4)خاندان سید شکر ا... پار سانیان:جد بزرگ این خاندان سید شکر ا...(معروف به که ول زرد )یعنی عبا زرد به این دلیل که در حین قرایت آیه مبارکه :لو انزلنا هذاالقرآن علی جبل لرایته خاشعا متصدعا من خشیه الله عبای وی آتش گرفته ورنگش زرد می گردد.مزار این صاحب کرامت در روستای پارسانیان سقز مطاف دلدادگان است .وشجره نامه این سید چنین آمده است .خلیفه سید آغه سوره ،سید حسن ،سیدشهاب الدین ،سید شکرا... وسلسله وار تا به حضرت امام سجاد (ع) می رسد.
5)سادات کاژاو در نزدیکی برزنجه سلیمانیه عراق :این خاندان از تیره محمد تاج العارفین ابوالوفا که در سال 12 رجب سال 417 هجری متولد شده ونقل است که حضرت شیخ عبد القادر گیلانی (ره)در سفر از گیلان به بغداد از اورامان کردستان گذشته ودر سال 498ه. در روستای نر گسه جار ودر منزل شیخ مصطفی مدتی اقامت گزیده است ،واین خاندان به 24 نسب به حضرت امام سجاد (ع)می رسند واین شجره نامه به تایید حضرت کاک احمد شیخ (رة)رسیده وبه شرح زیر چنین نگاشته است:هذه شجره صحیحه استفاضه ،منذ ایام عدیده کانوا بیت مجد واهل بیت فی شهر زور اکثر من سبعماه سنین ،کانوا مشهورین ،معتقد فیهم واهل نفوس ،ومن طعن فیهم فلیس طعنهم الا الزور ،وان الفقیر الحقیر مطلع علی ما حرر .السید احمد النودهی .
6)سادات قره داغی نیز بر اساس کتاب بنه ماله زانیاران تالیف عالم ربانی مرحوم ملا عبد الکریم مدرس از اولاد حضرت امام سجاد (ع) هستند .مردم منطقه ارادت خاصی به خاندان نبوت بویژه حضرت امام سجاد (ع)دارند که تحریر صحیفه سجادیه مشهور به زبور آل محمد(ص)توسط استاد خوشنویس ، سید طاهر سید زاده هاشمی ملقب به ضیاءالدین که در سال1332 قمری در دولت آباد روانسر کرمانشاه متولد شده ودانش آموخته حجره پیر عمر (ره)سنندج است ،به همراه قرآن کریم که در نوع خود بی نظیر است ،نشان از این ارادت دارد.
منابع ومآخذ:اقر آن کریم
-آینه سنندج ،برهان ایازی
-امامزادگان ری ج1تالیف محمد مهدی فقیه بحر العلوم
-تاریخ رندگانی 14 معصوم ،سید مهدی آیت الهی
-تاریخ مردوخ،آیت ا... مردوخ (فاضل شهیر)
-نورالانواردر سلسله آل اطهار ، سید عبدالصمد تودار
-صحیفه سجادیه ،زبور آل محمد،موسسه صبا ،ترجمه مرحوم الهی قمشه ای
-مجلس اولیا –محمد شلماشی با حواشی وویراستاری شیخ زبیر حافظ نذیر
-مجموعه راهنمای جامع ایرانگردی ،کردستان ،حسن زنده دل ودستیاران ،نشر ایرانگردی
-تاریخ تصوف وعرفان در کردستان ،کمال روحانی .
-دیدنیهای کردستان –بهروز خیریه ،نشر لوح زرین/-بنه ماله زانیاران (علماؤنا)،مرحوم ملا عبد الکریم مدرس